-
1 сгрудить
1. сов.; разг.чтобер ергә (урынға) өйөү2. сов.; разг.когобер ергә (урынға) туплау (йыйыу) -
2 кулак
I1. мйоҙроҡ2. м перен.бер ергә тупланған көс, бер ергә йыйылған ғәскәр3. м тех.йоҙроҡсамашина деталеIIмбогатый крестьянинкулак -
3 никуда
нареч.бер ҡайҙа ла, бер ергә лә, һис ҡайҙаникуда не годный — бер нәмәгә лә яраҡһыҙ (эшкинмәй, ярамай)
-
4 безвыездный
прил.о пребывании где-л.бер ергә лә (бер ҡайҙа ла) китмәйенсә (сыҡмайынса) -
5 кое-куда
нареч.(ҡайһы) бер урынға, (ҡайһы) бер ергә -
6 стянуть
1. сов. чтозатянутьтартып бәйләү, тарттырып бәйләп ҡуйыу2. сов. чтотуго перевязатьҡыҫып бәйләү, ныҡ итеп тарттырып ҡуйыу3. сов. чтособратьбер ергә йыйыу, туплау, тарттырыу4. сов. чтостащитьтартып төшөрөү, тартыу5. сов. чторазг.украстьсәлдереү, сиртеү6. сов. чточтоснять с трудомтартып-һуҙып сисеү7. сов. чтосморщитьйыйырыу, йыйырып тегеү8. сов. чтотех.скрепитьтарттырып нығытып ҡуйыу -
7 безвыходный
1. прил.без отлучек куда-л.бер ҡайҙа ла (бер ергә лә) сыҡмайынса (бармайынса)2. прил.безысходный – о положении, состоянииҡотолғоһоҙ, сараһыҙ -
8 безвылазный
разг.о пребывании где-л.бер ергә лә (бер ҡайҙа ла) китмәйенсә (сыҡмайынса) -
9 валить
I1. несов.кого-чтойығыу, ҡолатыу, ауҙарыу, тәгәрәтеү, тәкмәстереүвалить с ног кого-л. — кемделер аяҡтан йығыу
2. несов. чтоҡырҡыу, йығыу, ҡолатыу, ауҙарыу3. несов.кого-что; перен., прост.үлтереү, юҡ итеү, һәләк итеү, ҡырыу, ҡырып бөтөрөү4. несов. что; разг.тырым-тырағай ташлау, быраҡтырыу5. несов. что, на кого-что; перен.һылтау, ауҙарыу, япһарыувалить вину на кого-л. — кемгәлер ғәйепте япһарыу
II1. несов.; разг.ағылыу, ағылып килеү, ағылып барыу2. несов.; разг.о дыме, паре, снеге и т.д.борҡорап сығыу, ҡойоп (баҫып) яуыу3. несов.; разг.повел. прост. вали(те)побуждение к действиюәйҙә, йүгер, әйт, һөйлә, эшләчто молчишь, вали скорей — нишләп өңдәшмәйһең, әйт (һөйлә) тиҙерәк
-
10 сбиться
1. сов.ҡыйшайыу, ҡыйшайып китеү2. сов. разг.ҡыйшайып бөтөү, тапалып ҡыйшайып бөтөү, ҡыйыш баҫыуаяҡ кейеменә ҡарата3. сов. с чегозаблудитьсяаҙашыу, юлдан яҙыу4. сов.яңылышыу, буталыу, (эҙмә-эҙлекте) юғалтыу5. сов.өйөлөшөү, йыйылышыу, тупланыуспать, сбившись в кучу — бер ергә өйөлөшөп йоҡлау
6. сов.туҡылыу7. сов. разг.ойошоу, кейеҙләнеү, сейәлеүсбиться с ног — арып аяҡтан яҙыу, арып-талып йығылыу
-
11 стянуться
1. сов.затянутьсяныҡ тартылыу, ҡыҫып бәйләнеү2. сов. разг.стянуть себя чем-л.билде ҡыҫып быуыу, ҡыҫып бәйләп ҡуйыу3. сов.собратьсябер ергә йыйылыу, тупланыу4. сов.тартылыу, йыйырылыу -
12 куда
1. нареч.ҡайҙа, нимәгә, ни өсөнкуда назначат, туда поеду — ҡайҙа билдәләһәләр, шунда барам
2. нареч. разг.берәй ергә, ҡайҙа ла булһаесли куда пойдёте, скажите мне — берәй ергә барырға булһағыҙ, миңә әйтегеҙ
3. нареч. в знач. частицы; разг.в сочетании с прил. или нареч. в сравн. в знач. `значительно`тағы ла, үтә, бикдело оказалось куда сложнее, чем он ожидал — хәл ул көткәнгә ҡарағанда ла ҡатмарлыраҡ булып сыҡты
4. нареч. в знач. частицы; разг.при возражении, внесении поправки к сказанномуҡайҙа индекуда ветер дует см. ветер; куда глаза глядят; куда ни кинь глазом см. глаз; куда ни шло — шулай булһын әйҙә (ҡайҙа китмәгән)
куда Макар телят не гонял — ер сите, ер аяғы, ер башы (ҡайҙа ғына булмаған)
хоть куда — бик шәп, бына тигән
-
13 пока
1. нареч., союз и частица нареч.әлегә, хәҙер(гә), әле2. нареч., союз и частица союз временнойв то время как-ғанда/-гәндә, -ған/-гән саҡта (сағында)пока он учится, надо ему помочь — уҡыған саҡта уға ярҙам итергә кәрәк
3. нареч., союз и частица союз временнойдо того времени как-ғансы/-гәнсе, -ғанға/-гәнгә тиклемжди здесь, пока я не приду — мин килгәнсе, ошонда көтөп тор
4. нареч., союз и частица частица; прост.до свиданияхәҙергә хушну, пока! — ярай, хәҙергә хуш!
-
14 кто
1. мест.какой человек, какое существокем2. мест. разг.при сопоставлении предложенийберәүҙәр, ҡайһыларкто пошёл в кино, кто в театр — берәүҙәр киноға, ҡайһылары театрға китте
3. мест. разг.кто-нибудьберәйһекто кого — кем кемде, икенең береһе еңгәнсе
кто в лес, кто по дрова — төрлөһө төрлө ергә (яҡҡа)
береһе шәмбегә, икенсеһе йәкшәмбегә; кто не работает, тот не ест — кем эшләмәй, шул ашамай
-
15 пикет
I1. мпикетҙур булмаған һаҡсы төркөм2. мбаш күтәргән районда күҙәтеп йөрөүсе эш ташлаған эшселәр төркөмөII1. м геод.пикетберәй урындың һыҙымын төшөргән ваҡытта бейеклеген билдәләү өсөн алынған нөктә2. м геод.пикетберәй урындың бейеклеген билдәләгәндә ергә ҡағып ҡуйыла торған номерлы ҡаҙыҡ3. м ж.д.пикеттимер юл линияларын үлсәү берәмеге; бер пикет — 100 м
-
16 свет
I1. мяҡтылыҡ, яҡты, нурдневной свет — көндөҙгө яҡтылыҡ, көн яҡтыһы
2. м разг.рассветтаң, таң атыу3. мисточник освещенияут4. м перен.сатҡы, нурни свет ни заря — бик иртә, ҡара таңдан, таң тишегенән
пролить свет — асыҡлау, асыҡлыҡ индереү, төшөндөрөп биреү
II1. мвселеннаядонъя, ер йөҙө, йыһан2. м уст.обществобарлыҡ кешеләр, халыҡ3. мвысшее обществойәмғиәттең (иң) алдынғы вәкилдәре (кешеләре), элитана край света — ҡош та осоп етмәҫ ергә, ер сигенә, йәһәннәм тишегенә
ни за что на свете — һис бер ваҡытта ла, бер ҡасан да, һис тә, бер нисек тә
явиться (появиться) на свет: — 1) донъяға килеү (тыуыу)
2) донъяға сығыу, донъя күреү (баҫылып сығыу – китап һ.б.); на чём свет стоит (ругать) — эттән алып эткә һалыу, эт тиреһен битенә ҡаплау
сжить со света — көн күрһәтмәү, яҡты донъянан ебәреү, башына етеү, ҡәбергә индереү
-
17 ещё
1. нареч.вдобавоктағы, тағы ла, йәнә2. нареч.до сих порәле3. нареч.ужеинде, уҡ, үк4. нареч.при сравн. прил. и нареч.тағы, тағы ла5. нареч. в знач. усил. частицыәле, тағывсё ещё — әле хәҙер ҙә, һаман, әлегә тиклем, хәҙергә тиклем
ещё бы — әлбиттә, билдәле
ещё ничего — ярай әле, ярарлыҡ әле
-
18 мировой
I1. прил.ғаләм...ы, йыһан...ы2. прил.донъя...ы, бөтә донъя...ы3. прил.донъя күләмендәге4. прил.донъяға танылған, данлыҡлы5. прил. прост.шәп, бына тигәнмировая скорбь — саманан тыш төшөнкөлөк, пессимизм
II1. прил.татыу, (үҙ-ара) килешеп эшләнгән2. в знач. сущ.; ж; разг. мироваяярашыумировой судья — мировой судья (Рәсәйҙә һәм ҡайһы бер илдәрҙә ваҡ-төйәк эштәрҙе ҡараусы судья)
мировой посредник — яраштырыу аралашсыһы (ХIХ б. Рәсәйҙә крәҫтиәндәр менән алпауыттар араһындағы ергә бәйләнешле бәхәсте ҡараусы)
мировой суд — мировой суд (Рәсәйҙә һәм ҡайһы бер илдәрҙә гражданлыҡ эштәрен ҡараған суд)
-
19 подъездной
инә (килә) торған (берәй ергә), сыға торған (берәй ерҙән) -
20 колония
1. жколонияимпериалистик дәүләт тарафынан баҫып алынған, иҙелгән ил2. жколониясит илдән йәки өлкәнән буш ятҡан ергә күсеп ултырған халыҡтың ауылы3. жколонияяҡташтар берекмәһе4. жколонияберәй маҡсат менән йыйылған кешеләрҙең торлаҡ урыны5. ж биол.колониябергә берегеп йәшәгән тереклектәр төркөмө
- 1
- 2
